قلعه سیب سراوان
کشور پهناور ما ایران با داشتن تاریخی کهن و تمدنی غنی جاذبه‌ها و آثار تاریخی و باستانی بسیاری را در خود جای داده . یکی از متنوع‌ترین این آثار قلعه‌ها می‌باشند که در روزگاران قدیم با کاربری های گوناگون و مختلفی ساخته شده و مورد استفاده قرار می‌گرفته . قلعه سیب سراوان با داشتن قدمتی که به عصر صفویه و دوران اسلامی برمی‌گردد از جاهای دیدنی و تاریخی استان سیستان و بلوچستان است . این قلعه بنا به دلایلی که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت از سالم‌ترین و زیباترین قلعه‌های به جای مانده از گذشته به شمار می‌رود .
معرفی قلعه سیب سراوان
قلعه سیب سراوان که به آن قلعه سب و کلاسب و سیب سوران سوران هم می‌گویند در جنوب شرقی استان سیستان و بلوچستان و در شهری تاریخی به نام سیب واقع شده است . فاصله ی این جاذبه تاریخی با شهرستان سراوان ۴۵ کیلومتر بوده و در بخش سیب و سوران قرار دارد . در ساخت این قلعه از مصالحی مانند خشت و گل استفاده شده و بسیاری آن را مرتفع‌ترین بنای خشتی ایران می‌دانند . قلعه سیب با داشتن قدمتی چند صد ساله از دیدنی‌ترین قلعه‌های تاریخی کشور و آثار به جای مانده دوران اسلامی به شمار می‌رود که هنوز هم پابرجا و تا حدی سالم مانده است .
تاریخچه قلعه سیب سراوان
پیشتر اشاره کردیم که قلعه سیب سراوان از آثار به جای مانده دوران اسلامی محسوب می‌شود و قدمت آن به عصر صفویه برمی‌گردد . این بنا در گذشته محل فرمانروایان حاکمان در دوره‌های مختلف بوده . این حاکمان اغلب بر مناطقی مانند هیدوچ، سوران، زابلی، پسکوه، گشت و…حکومت می‌کردند .
بخش‌هایی از قلعه سیب در دوران حکومت محمد شاه که از حاکمان محلی منسوب به شاه نعمت الله ولی بوده دچار آسیب و صدمه می‌شود . چرا که در این دوره جنگی روی می‌دهد که در آن قلعه ۹ شبانه روز مورد اشغال مهاجمان قرار می‌گیرد و قسمت‌هایی از حصار و ارگ آن تخریب می‌گردد . بعدها فردی به نام غلام رسول بنای قلعه را بازسازی و مرمت مبکند . قلعه سیب سراوان در سال ۱۳۷۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است .
چرا قلعه سیب به این نام خوانده می‌شود؟
شاید نام قلعه سیب برای شما هم کمی عجیب به نظر برسد . در واقع انتساب این نام به قلعه به دلیل وجود آن در شهر سب می‌باشد . خود واژه سب به معنای جایگاهیست که در آن آب روان بوده است . به علاوه این کلمه به یک طایفه کهن در سراوان اطلاق می‌شود .
معماری قلعه سیب سراوان
گفتیم که قلعه سیب سراوان مرتفع‌ترین بنای خشتی ایران است . این سازه به شکل مصطبه‌ای در دو طبقه با ارتفاع ۲۷ متر ساخته شده . طول و عرض بنا ۲۵ در ۳۶ متر است به این صورت که هرچه ارتفاع سازه بیشتر می‌شود از حجم آن کم می‌شود . مجموعه‌ای از پله‌ها راه ورودی به قلعه را تشکیل می‌دهند . یکی از مهمترین ویژگی‌های معماری قلعه سیب وجود درز انبساط در ساختمان اصلی آن است . همچنین امکان دسترسی به آب در طبقه فوقانی از دیگر وجه تمایزهای قلعه می‌باشد . در ادامه به معرفی بخشهای مختلف این سازه تاریخی خواهیم پرداخت .
بخشهای مختلف قلعه سیب سراوان
حیاط مرکزی و پله‌های اسرارآمیز قلعه
بعد از ورود به قلعه شاهد یک حیاط مرکزی خواهید بود که دور تا دور آن ۱۰ اتاق کوچک و بزرگ قرار گرفته . برای رفتن به طبقه بالا و شاه نشین یا تراس تابستان نشین قلعه باید از پله‌های مخفی و تنگ بنا که عرضی کم و شیب بسیار زیادی دارد به سمت طبقه بالا بروید . این طراحی پله‌ها تعمدی و به منظور سخت کردن مسیر رفتن به طبقه فوقانی صورت گرفته . برای اینکه کسی نتواند با سرعت و دویدن خود را به بالا برساند . همچنین یک جنبه دفاعی نیز در ساختار این پله‌ها وجود دارد . به این صورت که اگر دشمن به قلعه هجوم آورد برای رفتن به طبقه بالا نیاز به زمان داشته باشد و ساکنین این طبقه بتوانند زمان کافی برای رویارویی با مهاجمان را کسب کنند .
طبقه دوم قلعه
طبقه دوم قلعه فضایی حیاط مانند دارد که تمام دیوارهای آن تزیین شده است . این حیاط به عنوان تابستان نشین و برای استراحت در این فصل مورد استفاده قرار می‌گرفته و به محیط پیرامون قلعه اشراف کامل دارد . از دیگر ویژگی‌های این محوطه وجود برجک‌هایی برای دیده‌بانی و نگهبانی می‌باشد . از سایر بخشهای طبقه دوم می‌توان به اتاق‌هایی با کاربری‌های متفاوت اشاره کرد .
طاقچه‌های جادویی قلعه
در دیوارهای قلعه سیب سراوان طاقچه‌هایی وجود دارد که در گذشته کاربری‌های متفاوتی داشته اند . بلوچی‌ها به این طاقچه‌ها دریگ می‌گویند و به نوعی از آنها به عنوان گاوصندوق استفاده می‌کنند .
همچنین فضاهایی در جنوب شرقی اتاق اول وجود دارد که با داشتن چندین پله حدود یک متر بالاتر رفته و به یک شکاف دیگر می‌رسد . گویا از این فضاها به عنوان سکویی برای جایگیری جاسوسان در جلسات استفاده می‌شده . به این صورت که فردی به طور مخفیانه داخل این طاقچه قرار می‌گرفته تا از خطرات احتمالی مانند سوء قصد به جان شاه جلوگیری کند .
قسمت‌های خدماتی قلعه
در قسمت شمالی قلعه اتاقی طویل وجود دارد که از آن به عنوان مطبخ و آشپزخانه استفاده می‌کرده اند . در سمت راست آشپزخانه راهرویی به چشم می‌خورد که به دستشویی سنتی مخصوص خانم‌ها منتهی می‌شود . مقابل این راهرو یعنی در جنوب غربی آشپزخانه یک راهروی دیگر افراد را به دستشویی مردانه می‌رسانده . کنار آشپزخانه اتاق کوچکی به عنوان انبار مواد غذایی و خرما بوده است که درون آن یک تنور هم وجود دارد .
سایر فضاهای قلعه
بخشهای دیگری در قلعه سیب سراوان وجود دارد که هر کدام کاربری متفاوتی داشته اند . از جمله این بخش‌ها می‌توان به : اصطبل ، انبارها ، زندان ، فضاهای امنیتی که به آن تیرکش می‌گفتند ، اتاق اقوام نزدیک حاکم و … اشاره کرد و
علت استحکام قلعه
قلعه سیب سراوان از معدود قلعه‌های تاریخی است که تاکنون هم باقی مانده و استحکام منحصر به فرد و قابل توجهی دارد . علت این استحکام به کار بردن ملاتی خاص در ساخت بنا می‌باشد . در واقع معماران آن زمان برای ساختن بلندترین بنای خشتی ایران از ملاتی بسیار محکم و چسبناک که از ترکیب گیاهی به نام توتری و گل تشکیل می‌شده استفاده کردند . این ترکیب به قدری محکم و چسبناک است که از قلعه در مقابل آسیب‌های وارد شده در گذر زمان و حتی باران‌های سیل‌آسا و فصلی بلوچستان محافظت کرده است . به علاوه ویژگی دیگر معماری این سازه یعنی کم شدن حجم بنا با افزایش ارتفاع باعث ایستایی و استحکام بیشتر آن شده است .
جاهای دیدنی اطراف قلعه سیب
در اطراف قلعه سیب سراوان جاذبه‌های گردشگری دیگری نیز وجود دارد که می‌توانید در سفرتان به این منطقه از آنها نیز بازدید کنید . از جمله این جاذبه‌ها می‌توان به مسجد جامع قدیمی شهر سب ، قبرستان قدیمی سیب ، تپه شنی ، گنبد حاج صاحب ثوب ، نخلستان‌های آپاتان ، قلعه‌های کنت ، هیدوج ، کرشان و پسکوه ، پیر کهور و کله پرزاد ، آبشارهای دامنه کوه پیرک و … اشاره کرد .
در مجله گردشگری بلیط اینجا بیشتر بخوانید :
جذاب‌ترین مقاصد در سفر به جنوب ایران
برای تهیه بلیط با بهترین قیمت و مناسب‌ترین شرایط و همچنین آگاهی از تورهای لحظه آخری به سایت بلیط اینجا مراجعه کنید .
سلام
سپاسگزارم بابت مطالب ارزنده شما