در سراسر ایران، در شهر های کوچک و بزرگ و حتی محله های مختلف، مردان و زنان هنرمندی هستند که با دستان توانمند خود هنرهای نفیسی خلق میکنند که به عنوان صنایع دستی ایرانی به سایر اقلیم های جهانی فرستاده میشوند تا هنر ایرانی را هرچه بیشتر در کشورهای مختلف دنیا تبلیغ کنند.
هنر ایرانی، محدود به جنسیت و سن و سال نیست؛ هر کدام از این هنرمندان با جان و دل، نمونه هایی از بهترین و مشهورترین صنایع دستی ایران را تهیه و تولید می کنند.
گستره ی صنایع دستی ایرانی به قدری بزرگ و متنوع هست که نمیتوان تمامی این آثار هنری ارزشمند را در این مقال گنجاند. با این حال، در ادامه مطلب قبلی (معروف ترین صنایع دستی ایرانی) در این سری از مطالب “مجله گردشگری بلیط اینجا” قصد داریم به ادامه معرفی مهمترین و در واقع پرطرفدار ترین صنایع دستی ایرانی بپردازیم.
اگر اهل ایرانگردی باشید، بی شک با نمونه هایی از مهمترین و معروف ترین صنایع دستی ایران آشنایی دارید و یا حتی تعدادی از آن ها را خریداری کرده اید. اگر مایلید با این صنایع دستی اصیل ایرانی،بیشتر آشنا شوید، تا انتها همراه “بلیط اینجا” باشید.
تماس با بلیط اینجا:
- تلفن همراه : ۰۹۰۲۳۱۱۹۰۳۶
- تلفن : ۰۵۱۳۲۲۳۳۰۰۰
- شماره همراه پشتیبانی پرواز : 09013119036
- پشتیبانی پرواز خارجی: ۰۹۱۰۳۱۱۹۰۳۶
- پشتیبانی قطار : ۰۹۰۳۳۱۱۹۰۳۶
- هتل و تور : ۰۹۰۲۳۱۱۹۰۳۶
“مهم ترین صنایع دستی ایران”
مواجه شدن با سوال “مهمترین و یا بهترین صنایع دستی ایران چیست؟” پاسخ دشواری دارد؛ چراکه تمام هنرهای دستی ایرانی برآمده از ذوق و نبوغ آریایی بوده و زیبایی منحصر به خود را دارند؛ اما تعدادی از این صنایع دستی، بیش از دیگران، مورد توجه گردشگران خارجی و جوامع دیگر و یا حتی ایرانیان، قرار گرفته اند.
غیر ممکن است که به شهری سفر کنید و شیفته صنایع دستی آن منطقه نشوید! چرا که ریشه ی فرهنگ و علایق همه ی ما ایرانیان، در این خاک پر هنر، پر و بال گرفته و رشد کرده است. همه ی ما با شنیدن نام صنایع دستی، پرشکوه ترین آثار و هنر‌هایی را به یاد خواهیم آورد که با دستان هنرمند هم وطنان خوش ذوقمان خلق شده اند.
“دسته بندی صنایع دستی ایرانی”
در صنعت هنرهای دستی با توجه به اینکه تفاوت هایی در اندازه و نوع آنها وجود دارد و حتی کاربرد هریک از آنها متفاوت خواهد بود، از همین رو صنایع دستی از منظر سازمان ثبت جهانی، در دسته های متنوعی قرار خواهند گرفت که به شرح زیر می باشد:
-ساخت زینت‌آلات
-ساخت اشیا مستظرفه و هنری
-مینا کاری
-معرق کاری
-خاتم کاری
-ساخت محصولات فلزی و آلیاژها
-حصیربافی
-دست بافی
-منبت کاری و کنده کاری روی چوب
-نازک کاری روی چوب
-خراطی چوب
-حکاکی و تراش روی سنگ
-حکاکی روی فلزات و آلیاژها
-کاشی گری
-تولید فرآورده‌های پوست و چرم
-شیشه گری
-سفالگری و سرامیک کاری
-نمدمالی
-ملیله دوزی
-چاپ های سنتی
-روکاری بافتنی
-تولید فرآورده‌های پوست و چرم
“صنایع دستی استان گیلان”
استان گیلان به واسطه برخورداری از خاک حاصلخیز، تنوع در پوشش گیاهی و آب و هوای مناسب، قرن هاست که مورد توجه افراد زیادی برای سکونت و حتی سفر بوده است. از همین رو، صنایع دستی این منطقه از آثار هنری شناخته شده هستند ولی این آثار، بیشتر مصرف روزانه و کاربرد خانگی دارند و از جمله آثار اعیانی به حساب نمی آیند.
از جمله صنایع دستی معروف و پرطرفدار استان گیلان باید به موارد زیر اشاره کرد:
–حصیربافی:
حصیر بافی از صنایع دستی استان گیلان میباشد و به گونه ای در انحصار هنرمندان این منطقه است. صنعت بومی حصیر بافی، توسط بانوان آبکنار، بندر انزلی و غازیان، رونق یافته و انجام می شود. از جمله محصولاتی که در این صنعت تهیه میشوند، انواع زیر انداز، سبد، زیر داغی، آبکش و… می باشند.
–چموش دوزی:
چموش دوزی، هنر تهیه و ساخت کفش چرمی می باشد که به دست هنرمندان این رشته در شهرهای استان گیلان انجام میشود.
–مرواربافی:
از دیگر صنایع دستی رایج و شناخته شده در استان گیلان، مرواربافی است.
مرواربافی یکی از انواع سبدبافی است که طی سالیان اخیر در گیلان رواج یافته‌است. مروار یک نوع چوب ترکه است که از اطراف تهران، کرج، سولقان، بهارِ همدان، ملایر و مراغه تهیه میشود و از آن انواع و اقسام سبد در اندازه‌های مختلف، جامیوه‌ای، جانانی، جا لیوانی و … می‌بافند و از نظر شکل و ظاهر به محصولات بامبوبافی بسیار شبیه است.
استان گیلان، همچنین مملو از هنرهای دستی ارزشمند دیگری نظیر: تولید عروسک های کاموایی، سرامیک و سفالگری، چادرشب بافی، بامبو بافی و رشتی دوزی می باشد.
“صنایع دستی شیراز”
شیراز از شهرهای غنی در زمینه برخورداری از صنایع دستی نفیس و متنوع میباشد که به شهرهای دیگر، نیز هنر خود را فرستاده و امروزه در مناطق مختلف، انواع هنرهای دستی شیرازی، طراحی و اجرا میشود.
از محبوب ترین صنایع دستی شیراز باید به موارد زیر اشاره کرد.
–معرق کاری:
معرق کاری در حقیقت، هنرِ برش دادن و شکل دادن به قطعات چوبی و ایجاد شکل های متنوع و مشخص و خلق آثاری نظیر تابلو، قفسه، میز و … می باشد.
در این هنر از ابزارآلات مختلفی
همچون صدف، انواع چوب، فلزات، استخوان و کانی برای شکل دادن و طراحی شیء مورد نظر، استفاده میشود؛
قدمت تاریخی هنر معرق به دوران سلجوقیان و قرن ششم هجری می رسد. هر یک از ما شاهد نمایش این هنر برروی وسایل مختلف در زندگی روزمره خود هستیم، ابزار و وسایلی نظیر میز، در، پنجره،بوفه و…
–جوک کاری:
هنر جوک کاری از نظر نوع شیوه کار، به خاتم کاری شباهت زیادی دارد و تفاوت این دو هنر دستی در این است که در جوک کاری، تنها سطح یک کار پوشانده نمی شود بلکه گاهی به عنوان یک شیء مستقل ساخته می شود.
جوک کاری در اصل، ایجاد نقش و نگارینه هایی الهام گرفته از اشکال هندسی میباشد که با استفاده از چند رنگ چوب اجرا میشود. این قطعات، به صورت حساب شده در کنار یکدیگر قرار میگیرند و سطح کوچکی به شکل مثلث، مستطیل یا لوزی را ایجاد میکنند. جوک کاری، به معنای قطعه قطعه کردن و جوکوب کردن چوب میباشد.
–کاشی هفت رنگ:
نمیشود به صنایع دستی زیبای شیراز پرداخت و هنر کاشی هفت رنگ را از یاد برد.
کاشی هفت رنگ از جذاب ترین صنایع دستی شیراز شناخته میشود که قدمت ابداع آن به دوره معماری اسلامی باز می‌گردد. در کاشی هفت رنگ شیراز، در ابتدا کاشی های لعاب‌دار سفید رنگ در کنار یکدیگر قرار میگیرند تا نقوش مختلف برروی آنها طراحی و سپس رنگ آمیزی شود.
رنگ های به کار رفته شده در کاشی هفت رنگ شیراز، رنگ هایی از طیف سیاه، سفید، قرمز، حنایی، زرد، فیروزه ای و لاجوردی می باشد.
طراحی نقوش متنوع از قبیل نقش گل و مرغ موجب شده تا این کاشی ها در طراحی و رنگ آمیزی، از سایر کاشی ها متمایز باشند و در نهایت به یکی از مهمترین صنایع دستی ایران تبدیل شوند.
–شیشه گری:
شیشه گری در شهرهای مختلف ایران نظیر شیراز همواره جایگاه ویژه ای داشته است. شیشه‌گری، هنر شکل دادن به شیشه و خلق اثرهای بی نظیر است. برای این منظور، ابتدا مواد اولیه مورد نیاز برای شکل گیری شیشه با درجه بالا حرارت داده شده و سپس با ابزار ویژه ای، در ماده ای که حالت مذاب دارد دمیده می شود تا شکل مطلوب مورد نظر را به خود بگیرد.
با این هنر می توان وسایل متنوع و بسیاری تهیه کرد از جمله اشیای کاربردی و تزئینی همچون گلدان، ظروف مختلف، مجسمه، بطری، گلاب پاش و…
“صنایع دستی استان زنجان”
از معروف ترین هنرهای دستی استان زنجان باید موارد زیر را نام برد:
چاقو جیبی، قلم تراش، دسته ملیله، کارد آشپزخانه، پایه استکان، قاشق، سینی، چای خوری، قاشق و چنگال غذا، قاب عکس، کاسه، گلدان، چارق (نوعی کفش رو فرشی برای بانوان میباشد)، فرش و گلیم دست باف، وسایل نقره و طلا مزین به هنر ملیله کاری.
“صنایع دستی مشهد”
مشهد یکی از نامدارترین مراکز مطرح و معتبر جهانی در زمینه هنر قالی بافی و فرش بافی میباشد. در کیفیت بالا و طراحی منحصر به فرد قالی های مشهدی همین بس که در اکثر موزه های سراسر جهان نمونه هایی از آن به نمایش گذاشته شده است.
اگر به بازدید و یا خرید فرش های دستباف مشهد علاقمند هستید می‌توانید به بازار بزرگ فرش مشهد مراجعه کنید؛ جایی که میتوان مرغوب ترین فرش ها و قالی های دست باف را در آن جست و جو کرد.
از دیگر صنایع دستی مشهد می توان به موارد زیر اشاره کرد:
گلیم بافی، فیروزه تراشی، پوستین دوزی، سنگ تراشی و ساخت هرکاره، ارغوان بافی، نمد بافی و سماور سازی.
“صنایع دستی استان بوشهر”
امروزه یکی از مهم ترین صنایع دستی استان بوشهر که اتفاقا از محصولات صادراتی کشورمان نیز محسوب میشود، گلیم و گبه میباشد که در اغلب شهرستان های این استان، تهیه و تولید این محصول را میتوان مشاهده کرد.
از معروف ترین و معتبرترین مراکز گبه بافی استان بوشهر میتوان از روستاهای کمالی، شول، بهمنیاری، عباسی، محمد صالحی، کلر و فخر آوری نام برد.
“صنایع دستی تبریز”
شهر تبریز که نام آن توام با اصالت و هنر و تمدن است، یکی از شهرهای پرطرفدار ایران در زمینه صنایع دستی ایرانی میباشد.
از مهم ترین صنایع دستی تبریز، فرش های دستباف آن میباشد که نشان از هنر تبریز داشته و حتی به کشور های خارجی نیز صادر می شود.
از دیگر صنایع پرطرفدار تبریز باید به موارد زیر اشاره نمود:
–سفالگری:
اسناد تاریخی، حاکی از این هستند که در منطقه زنوز و کوزه کنان استان تبریز، پیشه‌ی سفالگری به صورت گسترده ای رواج داشته است.
خاک سفالگری که در منطقه کوزه کنان مورد استفاده قرار میگیرد از خاک رس قرمز رنگ تهیه میشود اما سفال زنوز با نوعی خاک سفید رنگ ساخته میشود.
–سوزن دوزی تبریز:
در فاصله ۴۲ کیلومتری شهر تبریز، شهرستانی به نام مَمقان واقع شده است که هنر سوزن دوزی یا به نقلی ابریشم دوزی در آن انجام میشود. این هنر دستی یکی از پرطرفدارترین صنایع دستی ایران به شمار میرود که اغلب به دستان هنرمند دختران و زنان خانه دار انجام میشود.
در این صنعت، به وسیله نخ ابریشم، روی پارچه های دبیت مشکی یا متقال، گلدوزی یا طرح های مختلف انجام میشود.
در گذشته از این هنر، اغلب برای تزئین نوعی کلاه محلی استفاده می شد اما امروزه آثار این هنر را علاوه بر لباس و کلاه برروی کفش و کمربند، کیف و جلیقه و حتی رومیزی نیز مشاهده میکنیم.
–کفش دوزی:
امکان ندارد در میان هنر های اصیل و تاریخی تبریز، هنر کفش دوزی و یا چرم دوزی تبریز از خاطر برود.
کفش دوزی در تبریز از جمله هنرهای دیرینه و با قدمت است، چراکه نه تنها تمام ایرانیان بلکه دیگر کشور های خارجی نیز آوازه چرم و محصولات چرمی با دوام تبریز به گوششان رسیده است. لازم به ذکر است که کفش دست دوز تبریز به عنوان یکی از آثار ملی به ثبت رسیده در کشور میباشد.
جالب است بدانید که یکی از نمونه های کفش چرم دست دوزی شده در تبریز که قدمتی قریب به ۵ هزار سال دارد، در موزه تبریز نگه داری میشود. کیفیت دوخت و چرم ایرانی موجب شده تا کفش های چرم تبریز شهرتی جهانی پیدا کنند.
“صنایع دستی شمال ایران”
استان های گیلان و مازندران از مراکز مهم صنعت هنرهای بومی و دستی در شمال کشور به شمار میروند.
تنوع این محصولات بیشتر از آن چیزی است که بتوان در این مطلب به بررسی و معرفی همه آن ها پرداخت اما در ادامه به معرفی برخی از مهمترین آن ها می پردازیم.
–لاک تراشی:
لاک تراشی از هنر های حاصل خلاقیت و ابتکار مردم هنرمند شمال کشور می باشد. هنرمندان شمالی از طریق آشنایی و آگاهی که نسبت به انواع درختان دارند، از چوب درختانی مانند شمشاد و افرا با هدف ساخت مصنوعات چوبی با کاربرد های مختلف استفاده می کنند.
سابقه تاریخی لاک تراشی در مازندران بالغ بر ۱۱ هزار سال است.
از جمله مصنوعات این هنر دستی باید به لاک دانه پاش، چوله، قند چوله، ملاقه، کلز و کترا اشاره کرد که با استفاده از مواد اولیه مختلف و ریشه و تنه درختان تهیه می شوند.
–حصیربافی:
از دیگر آثار هنری دستی در استان گیلان که از رایج ترین و شناخته شده ترین صنایع دستی ایران هم معرفی میشوند، حصیر بافی گیلان میباشد.
این هنر دستی به عنوان یکی از حرفه های شمالی در شهرهایی قبیل خمام، گلشن، بندر انزلی، جفرود و غازیان و روستاهای دیگر پیرامون استان گیلان انجام می شود.
برای تهیه حصیر از (سوف) یا (لی) بهره برده می شود. در معرفی گیاه سوف باید گفت که درواقع گیاهی خودرو است که اغلب در اطراف آبگیرها و آب های راکد چون مرداب ها رشد می کند.
–رشتی دوزی:
رشتی دوزی که با عناوینی چون رشته دوزی یا گلبند دوزی هم شناخته و معرفی میشود، از صنایع دستی محبوب است.
این هنر دستی گیلانی در واقع هنر دوخت پارچه هایی ضخیم به نام ماهوت است.
طرح هایی که روی این پارچه ها انداخته میشود در اصل به کمک دست و به وسیله قلاب مخصوص و نخ ابریشمی روی پارچه شکل می گیرند.
ویراستار: خانم الهام نورمحمدی