آیا بعد از تخت جمشید،تا به حال نام معبد آناهیتا به عنوان بزرگ ترین بنای سنگی ایران را شنیده اید؟
در این مطلب قرار است با معبد آناهیتا آشنا شده و این بنای تاریخی به یادگار مانده از ایران باستان را بیشتر بشناسیم پس با مجله گردشگری بلیط اینجا همراه باشید.
معبد آناهیتا، عظیم ترین و مهمترین بنای سنگی در کشور بعد از اثر شگفت انگیز تخت جمشید به شمار می آید. و از جمله آثار باستانی‌ای است که به دوران پیش از میلاد حضرت مسیح باز می‌گردد. برای بازدید از این بنای تاریخی که گذر تاریخ را به شما نشان می دهد؛ و خاطراتی از ایران باستان را در گوشه وکنار بنای سنگی خود دارد باید به شهر کنگاور استان کرمانشاه سفر کنید.
“تاریخچه معبد آناهیتا”
این معبد، بنایی سنگی با ستون‌هایی بازمانده از تنگناهای تاریخ دربلندای صخره ای در میان دشت کنگاور، بین دو شهر باستانی همدان و کرمانشاه می باشد که هر کدام نقشی ماندگار در سرنوشت این آب و خاک داشته اند. این بنا با استناد به داستان های قدیمی و به منظور پاسداشت از الهه ی آب(آناهیتا) بنا شده است. در گذشته این معبد به شکل آتشکده مورد استفاده مردم قرار می گرفته است و البته بعد از ظهور دین اسلام و ورود این دین مبین به ایران باستان و تغییرات بزرگی که در این کشور رخ داد، این معبد نیز دچار دگرگونی‌هایی شد. بر همین اساس، شبهه ها و ابهاماتی در رابطه با تاریخچه، معماری و کاربرد این بنا به وجود آمده است اما با وجود تمام این ابهامات، دلایلی نیز ثابت می‌کنند که این بنا اثری با قدمت تاریخی و مابین سه سلسه هخامنشی، ساسانی و اشکانیان می باشد.
“تاریخچه ی کاربردی معماری بنای معبد”
بدون شک، هدف از ساخت و معماری این بنا، ارزش آب و الهه ی آب بوده است.
آناهیتا کنگاور تاکنون از موضوع های بحث برانگیز این بنای تاریخی بوده است که صاحب نظران زیادی درباره آن اظهار نظر کرده اند.
این معبد طی چندین دوره دست خوش آسیب‌های جدی مانند آتش سوزی و زلزله شده است؛
همچنین، استفاده نادرست اهالی، آسیب های زیاد دیگری به آن وارد کرده است.
از آنجا که کاوشهای باستان شناسی در این بنا هنوز به پایان نرسیده است، نظر قطعی در مورد معماری آن بیان نشده است؛ هرچند باستان شناسان به یافته های مهمی دست یافته‌اند، اما تا زمانی که کاوشهای باستان شناسی به طور کامل انجام نپذیرد، نمیتوان درباره معماری، سازه و کاربرد بنا اظهار نظر قطعی نمود.
در متون مختلف تاریخی، سفرنامه ها، کتاب ها و مقاله های علمی، اظهارات فراوانی درباره این معبد بیان شده است که هر کدام به نوبه خود، ارزشمند هستند. برخی از مولّفان اروپایی و آسیایی در بازدید خود سعی کرده اند تا به سبک معماری و شیوه ساخت آن پی ببرند و یا کالبد آن را با برخی از بناهای موجود دیگر قیاس کنند اما هنوز کسی به طور ریشه ای و قطعی به ویژگیهای معماری این بنا پی نبرده است.
راهروی دوسویه، اصلی ترین عنصر معبد آناهیتا می باشد که در ۱۵۴ متر به صورت دوطرفه به دیوار جنوبی معبد، تکیه داده‌شده‌است.
“کنده کاری ستون‌ها و اجزای معبد آناهیتا”
ستون‌های تأثیر پذیرفته از طرح (دریک) و بهره گرفته از معماری باستانی آذربایجان- کردستان، نقش زیبایی را در این بنا متجلی کرده است.
این معبد ، هیچ بت یا مجسمه‌ای ندارد و تنها مظاهر ذهنی از آناهیتا در نظر گرفته شده‌است.
معبد آناهید متعلق به هنر یونانی و ایرانی است و دارای طرح غربی می باشد. این معبد، حدود ۲۰۰ سال پیش از تولد مسیح ساخته شده که دارای قطعات سنگی همانند تخت جمشید است؛ اما همانطور که گفته شد دارای سرستون‌هایی همانند سبک دوریک است.
باتوجه به چشمه‌هایی که از بالای معبد جاریست می توان احتمال داد در زمان و تاثیر پذیرفته از سلسله ی سلوکی است اما از طرفی سبک، اندازه و معماری ستون‌های معبد آناهیتا این احتمال را به طور کامل رد می‌کند.
معبد کنگاور، محوری چهار گوش به اندازه ی ۲۸در ۲۱۰ متر است است. در جبهٔ جنوبی، دیواری وجود دارد به قطر ۱۸/۵ متر و دارای ۲۴ ستون تقریبا برابر است و در دو سمت آن پلکان به طول ۳۰ متر وجود دارد.
این معبد در مکان‌هایی همانند نیایشگاه‌ها یا کاخ‌های پذیرایی که باید دید انسان همواره به یک جهت باشد دارای تقارن است.
“کاربرد معبد آناهیتا در گذر زمان”
در رابطه با کاربرد این بنا ۲ نظریه کاملا متفاوت از صاحب نظران مختلف بیان شده است.
۱-این بنا تنها برای شکار و سرگرمی بوده است.
۲-این بنا دسکره می باشد. (یعنی برای پذیرایی از مهمان ها بوده اما گاهی برای شکار و‌سرگرمی هم استفاده می شده است)؛ همانند دسکره‌ی جبلیه کرمان، هارونیه طوس و خواجه ربیع مشهد که البته با خشک شدن باغ و بوستان پیرامونشان به مرور، ویرانه ای از آن‌ها باقی مانده‌است.
ویراستار: خانم الهام نورمحمدی
ویدئوهای جذاب مجله گردشگری بلیط اینجا را در آپارات دنبال کنید.