مسجد کبود تبریز
شهر تبریز در شمال غرب کشورمان و در استان زیبای آذربایجان همواره یکی از پنچ مقصد اصلی برای سفر و گشت و گذار در ایران به شمار می‌رفته است . این شهر جاذبه‌های دیدنی بسیاری دارد و در گذشته دومین شهر مهم حکومتی به لحاظ توسعه و شکوفایی بوده . یکی از این جاهای دیدنی مسجد کبود تبریز است که از زیباترین مساجد تاریخی در ایران میباشد . مسجد کبود با داشتن معماری خاص و منحصر به فرد و تزیینات داخلی متنوع گردشگران زیادی را از داخل و خارج به خود جذب می‌کند . این مکان تاریخی جلوه‌ای تمام عیار از معماری اصیل ایرانی است و علاقمندان به این رشته می‌توانند در بازدید از این مسجد نشانه‌های مهم و جذابی از آثار هنری و و معماری تاریخی ایران و بخشی از هویت و تمدن اسلام را از نزدیک ببینند .
معرفی مسجد کبود تبریز
همانطور که گفتیم مسجد کبود با داشتن معماری اصیل و زیبا از مهمترین جاذبه‌های گردشگری تبریز است که در یکی از قدیمی‌ترین محله‌های این شهر واقع شده . مسجد کبود تبریز میراثی به جای مانده از دوران حکومت قراقویونلو هاست که در زمان حکمرانی‌شان تبریز را به عنوان پایتخت فرمانروایی خود برگزیده بودند . اما تنها اثر تاریخی به جای مانده از آن دوران همین مسجد است که به دستور سلطان جهان شاه فرمانده مقتدر این سلسله ساخته شد .
یکی از وجوه اهمیت این مسجد تزیینات کاشی کاری‌های آبی آن است که باعث شده جزو ۴ مسجد تزیین شده با این کاشی‌ها در جهان قرار بگیرد . علت نامگذاری آن نیز بر اساس همین تزیینات و رنگ بنا است . مساجد در گذشته اهمیت بسیار زیادی داشتند و کاربری آن مانند امروزه یک بعدی نبوده است . اگرچه این بنای تاریخی در طی زمان آسیب‌های زیادی دیده اما در بازدید از آن باز هم می‌توانید شاهد شکوه و زیبایی و جلوه گری معماری اسلامی _ ایرانی باشید . از سایر نام‌هایی که در گذشته به این بنای مذهبی اطلاق می‌شده میتوان به گوی مسجد ، عمارت مظفریه و مسجد شاه جهان اشاره کرد . مسجد کبود تبریز در سال ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید .
تاریخچه
مسجد کبود تبریز تنها میراث به جای مانده از حکومت آق قیونلوهاست که ۶۰۰ سال قدمت دارد . این مسجد به دلیل کاشی‌کاری‌های آبی و لاجوردی اش شباهت زیادی با مسجد شیخ لطف‌الله دارد و جزو چهار مسجد تاریخی جهان با این ویژگی ظاهری میباشد . بر اساس کتب تاریخی ساخت این بنای مذهبی حدود ۳۰ سال زمان برده است .
متاسفانه حوادث طبیعی از جمله زلزله خسارت‌ها و آسیب‌های زیادی به مسجد کبود وارد کرده به خصوص زلزله‌ای که در سال ۱۱۹۳ در شهر تبریز اتفاق افتاد و قسمت‌های زیادی از این بنا از جمله گنبدبزرگ ، بخشی از دیوارها و بخش‌هایی از کاشی کاری‌ها را از بین برد . گویا این مسجد در ابتدا بخشی از یک مجموعه بزرگ با کاربری گسترده‌ای بوده است که به مجموعه مظفریه شهرت داشته . در سال ۱۳۱۸ عملیات ترمیم گنبدها و سایر بخش‌های این بنا آغاز شد و تا سال ۱۳۵۵ ادامه پیدا کرد . این پروژه زیر نظر معمار برجسته ایرانی ؛ رضا معماران صورت گرفت .
معماری
همانطور که پیشتر هم اشاره کردیم معماری مسجد کبود تبریز بسیار باشکوه و دیدنی است . در بدو ورود به این بنای مذهبی محوطه‌ای گلکاری شده و چشم نواز مقابلتان ظاهر می‌شود که فضای اطراف مسجد را آراسته است . یک سردر بلند که همان طاق بزرگ ورودی بنا میباشد با کاشی کاری‌هایی که بعضی از آنها از بین رفته و آسیب دیده است خودنمایی می‌کند . در مرکز این مجموعه گنبدخانه‌ای وجود دارد که توسط شبستان محصور شده . بعد از ورود یک صحن مربع شکل با حوضی در میان آن دیده می‌شود که برای وضو در نظر گرفته شده و در جلوی این صحن نیز بنای اصلی مسجد قرار دارد .
در این بنای تاریخی و مذهبی کتیبه هایی نیز وجود دارد که روی یکی از آنها عمارت مظفریه به چشم می‌خورد . این کتیبه‌ها در واقع اطلاعات مفید و زیادی در مورد بنا در اختیار ما قرار می‌دهد . روی برخی از آنها آیاتی از قرآن حکاکی شده و دور تا دور شبستان را مزین کرده است . مسجد کبود تبریز عمدتاً از آجر ساخته شده و در بخش‌هایی از آن سنگ‌های مرمر نیز به کار رفته است . متاسفانه در طی زمان به دلیل نگهداری نامناسب و حوادث طبیعی بخشی از سنگ‌ها و معرق کاشی‌ها آسیب دیده یا به سرقت رفته .
یک نکته مهم در معماری این مسجد تناسب آن با وضعیت اقلیمی شهر تبریز است که که بنا بر آن آب و هوای این شهر در طراحی پنجره‌ها و هدایت نور و گرما به داخل در نظر گرفته شده .
بخش های مختلف مسجد کبود
مسجد کبود تبریز که در گذشته بخشی از عمارت مظفریه بوده بخش‌های زیادی داشته از جمله این بخش‌ها میتوان به خانقاه ، کتابخانه و مقبره‌هایی اشاره کرد . اغلب تاریخ‌دانان معتقدند دو یا چند ساختمان بزرگ دیگر در آن روزگاران در اطراف مسجد بوده که امروزه هیچ اثری از آنها باقی نیست . در حال حاضر به جز ایوان و سردر مسجد تنها رواق ها و شبستان این مجموعه باقی مانده است .
بعد از اینکه از سردر مسجد عبور کرده و وارد مسجد می‌شوید ساختمانی با چندین گنبد مقابلتان ظاهر می‌شود . دور تا دور این ساختمان مربعی شکل را رواق‌هایی در برگرفته . در حال حاضر اثری از نه گنبد کوچک و هنرمندانه این مجموعه باقی نمانده است اما رواق‌ها کماکان در اوج شکوه و زیبایی خود بر جای مانده اند .
مسجد کبود تبریز یک محراب شبستان اصلی نیز دارد که بخش‌های زیادی از آن در پی زلزله از بین رفت . در این محراب سنگ‌های فیروزه‌ای جذابی به کار رفته و کاشی‌هایی مزین شده به آیات قرآن در آن به چشم می‌خورد . سردابه مسجد نیز که در طی عملیات بازسازی این بنا کشف شد دارای دو مقبره است . گویا این دو مقبره متعلق به جهانشاه و دخترش بوده اما هر دوی آنها در حال حاضر خالی هستند .
آدرس مسجد کبود
مسجد کبود تبریز در خیابانی قدیمی و اصیل به نام خیابان امام خمینی در این شهر واقع شده است . یک سر این خیابان به میدان شهرداری یا ساعت که خود جزو جاذبه‌های دیدنی تبریز است می‌رسد . سر دیگر آن به میدان شهید بهشتی متصل می‌شود . گردشگران و علاقمندان می‌توانند همه روزه از ساعت ۸ صبح تا ۵:۳۰ عصر به مسجد کبود تبریز رفته و از این بنای تاریخی و اصیل دیدن کنند .
دیدنی های اطراف مسجد کبود تبریز
همانطور که گفتیم شهر تبریز با داشتن تاریخی کهن و اصیل جاذبه‌های زیادی دارد که می‌توانید در سفر به این خطه از آنها دیدن کنید . خیابان امام خمینی که میزبان مسجد کبود است دسترسی مناسبی به سایر جاذبه‌های تاریخی این شهر دارد .
از جمله این جاذبه ها میتوان به موزه آذربایجان اشاره کرد که در کنار مسجد قرار گرفته . این موزه بعد از موزه ملی ایران بزرگ‌ترین موزه باستان شناسی کشور به شمار می‌رود . همچنین می‌توانید سری به بازار اصیل کبود در ضلع شرقی مسجد زده و علاوه بر بازدید از معماری تاریخی آن سوغات‌هایی از این خطه تهیه کنید .
مطالب بیشتر در مجله گردشگری بلیط اینجا :