برج رادکان چناران
آیا تا به حال نام برج رادکان را شنیده اید ؟ با وجود اهمیت تاریخی و ویژگی های منحصر به فردی که این بنای تاریخی دارد شاید به اندازه کافی به آن پرداخته نشده است . این برج که میل رادکان نیز خوانده میشود در یک دشت بین توس و رادکان قرار گرفته . برج رادکان چناران یک همانند نیز داردکه در شهر کردکوی است و به رادکان غربی شهرت دارد .
برج رادکان کجاست؟
این برج از جاذبه های تاریخی استان خراسان رضوی محسوب میشود . فاصله ی آن با مشهد ۷۴ کیلومتر و با چناران ۳۶ کیلومتر است . اگر به مشهد سفر کردید میتوانید با حدود یک ساعت رانندگی از این بنای تاریخی شگفت انگیز دیدن کنید . برای رفتن به این منطقه باید از مشهد به سمت چناران بروید و بعد از رسیدن به چناران به سمت قوچان مسیر خود را ادامه دهید . قبل از رسیدن به روستای بیگ نظر یک مسیر فرعی در جاده وجود دارد که شما را به سمت روستای رادکان هدایت میکند . در این جاده یک دوراهی به چشم میخورد . یک راه به روستا ختم میشود و راه دیگر شما رابه برج رادکان میرساند .
ویژگی های برج رادکان
برج رادکان یک سازه به جا مانده از قرن هفتم هجری قمری است که توسط حکیم خواجه نصیر الدین توسی ، ریاضی دان ، ستاره شناس و دانشمند بزرگ ایران طراحی شده است . این برج دارای یک گنبد مخروطی شکل است و گویا ساخت آن در سال ۶۰۷ هجری قمری خاتمه پیدا کرده است. میل رادکان در سال ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید .
این سازه ی تاریخی از نظر معماری و نجوم ویژگی های منحصر به فردی دارد که سبب شهرت آن شده است . ارتفاع برج حدودا ۳۵ متر میباشد و بدنه ی آن به شکل استوانه طراحی و ساخته شده . از نظر زمانی دوره ایلخانان ساخت آن صورت گرفته است . نمای خارجی برج تا سه متر از ارتفاع آن به شکل دوازده ظلعی طراحی شده و از سه متر به بعد تا زیر گنبد ۳۶ نیم استوانه به چشم میخورد که داخل آن دوازده ضلعی قرار دارد.
این برج ۱۲ دیوار خشتی پهن و بلند دارد که آن را به ۱۲ بخش ۳۰ درجه ای تقسیم می کنند. به شکلی که هر دیواره ۳۰ درجه از زاویه افق را در بر می گیرد. این در حالی است که دیوارها دو به دو با هم موازی هستند و بر هر کدام از آنها، ۳۶۵ ترک نیم ستونی وجود دارد که برج را به ۳۶ ترک ۱۰ درجه ای تقسیم می کنند.
خواجه نصیر الدین توسی طراح میل رادکان این سازه را برمنای علم و دانش و اطلاعات نجومی بنا کرده است . با اینکه سازنده و طراح برج رادکان را خواجه نصیر الدین میدانند اما منبع خاصی برای تایید این ادعا در دست نیست . به علاوه برخی از تاریخ نگاران این برج را آرامگاه زنی به نام مطلع الشمس میدانند که در دوره ایلمیان میزیسته . هرچند بر این ادعا و نظریه نیز تاییدی صورت نگرفته است .
خواجه نصیر‌الدین توسی کیست؟
خواجه نصیر الدین توسی سازنده و طراح برج رادکان از معروف ترین چهره های ایرانی است که در قرن هفتم میزیسته . او در زمینه های فلسفه، فقه، ستاره شناسی، ریاضی و نجوم، پزشکی و معماری دستی بر آتش داشته و یک دانشمند تمام عیار به شمار میرود .ساخت رصد خانه ی مراغه یکی از معروف ترین رصد خانه های ایران نیز توسط او صورت گرفته است .خواجه نصیر در این رصد خانه یک کتابخانه ی چهار هزار جلدی دایر کرد .
نام او همچنین در احیای فلسفه مشایی پس از ابن سینا میدرخشد. او در زمینه علم مثلثات نیز کارهای مهمی کرد و کتاب های مثلثات او در قرن شانزده میلادی به فرانسه ترجمه شد .کتاب اخلاق ناصری از معرف ترین آثار خواجه به شمار میرود . وی در دوران هلاکو به عنوان مشاور دربار منسوب شد و در نهایت در سال ۶۷۲ هجری قمری چشم از جهان فروبست . بسیاری این دانشمند بزرگ را عامل انتقال تمدن و سایر دانش های ایران پیش از مغول میدانند.
معماری برج رادکان
ورودی بنا به شکل هلالی طراحی شده و گنبد در ظلع جنوبی قرار دارد . بدنه برج از آجرچینی ساده ساخته شده و از گچ بری برای تزئینات آن استفاده شده است . به منظور اینکه این سازه از استحکام بیشتری برخوردار باشد .فاصله ی بین بندهای آجرها با فشار انگشت دست به داخل فشرده شده . زیباترین قسمت این سازه را میتوان بخش فوقانی آن دانست که از دو ردیف قطاربندی و دو کتیبه کوفی و پهلوی تشکیل میشود . دور آن ها تزیینات آجرکاری و گچ‌بری که نام بانی و تاریخ ساخت بر آن نوشته شده‌اند ، به چشم میخورد . طرح داخلی گنبد رادکان دایره ای شکل و دارای نمایی ساده از گچ و آهک است. در کل برج از گچ و آهک و آجر به کار رفته است.
برج رادکان دو ورودی دارد که یکی از آن ها به ویرانه های عمارتی که گویا مسجد جامع شهر در آن زمان بوده باز میشود . این بنا با توجه به این که در طی زمان دچار تخریب شده بود در سال ۱۳۴۹ مرمت هایی در آن صورت گرفت .
برج رادکان به چه منظور ساخته شد ؟
به علت تشابه ظاهری برج رادکان با آرامگاه های دوره ایلمیان برخی معتقدند این برج هم مقبره ای در آن روزگاران بوده است . اما آنچه منطقی تر است این است که این برج برای استفاده های نجوم طراحی و بنا شده باشد .
۱۲ روزنه ای که در میل رادکان وجود دراد ابزاری بوده که در آن زمان به وسیله آن چهار فصل را تشخیص میدادند . همچنین برای تعیین سال کبیسه و آمدن نوروز هم از این روزنه ها استفاده میکردند . اگر چه بنا بر اطلاعات تاریخی تقویم جلالی در دوره سلجوقیان یعنی چندین قرن پیش از دوره حکومت مغول در ایران توسط حکیم عمر خیام ابداع و مورد استفاده قرار گرفته شد . بنابراین برج رادکان نمیتوانسته تنها وسیله برای تشخیص فصل سال و نوروز باشد و گویا برهمین اساس یکی از ابزار های نجومی در آن روزگار بوده .
پژوهش هایی که روی این بنا صورت گرفته اطلاعات جالبی به ما میدهد . مثلا نور ماه در زمان حلول هر بار از یکی از دوازه دریچه ی برج نمایان میشود . همچنین درهای برج در راستای طلوع یلدایی (آغاز زمستان) و غروب آغاز تابستان در پهنه برج ساخته شده‌اند .
در بلیط اینجا بیشتر بخوانید :