تالاب هورالعظیم

گردشگران و طبیعت دوستان بسیاری در فصل‌های سرد به دنبال مقصدی مطلوب برای سفر هستند . یکی از این مقاصد بسیار دیدنی در کشورمان استان خوزستان است که با داشتن جاذبه‌های دیدنی تاریخی و طبیعی و هوای معتدل در پاییز و زمستان به مکانی بسیار جذاب برای سفر تبدیل شده . جاذبه‌های این استان بسیار زیاد است و یکی از آنها تالاب هورالعظیم نام دارد که ما در این مطلب قصد داریم به معرفی آن بپردازیم . این تالاب از بزرگترین تالاب‌های ایران به شمار می‌رود که جایگاه مهمی در کارکردهای اقتصادی و معیشت مردم منطقه ی آن دارد . متاسفانه اخیرا حال این اکوسیستم مهم کشورمان نیز مانند بسیاری از میراث‌های طبیعی دیگر مساعد نیست . در ادامه با ما همراه باشید تا علت شرایط به وجود آمده در این تالاب مهم را بررسی کنیم.

تالاب هورالعظیم کجاست؟

همانطور که در مقدمه گفتیم تالاب هورالعظیم در استان خوزستان و در مرز ایران و عراق واقع شده . مساحت آن بیش از ۱۲۰ هزار هکتار است و دو سوم این مساحت یعنی بخش غربی تالاب در کشور عراق قرار گرفته . قسمتی که در ایران واقع شده در غرب استان خوزستان و انتهای رود کرخه و منطقه مرزی دشت آزادگان جای دارد . دو نیمه تالاب در ایران و عراق از طریق یک کانال آبی به یکدیگر متصل می‌شود .

معرفی تالاب

تالاب هورالعظیم با ۱۰۰ کیلومتر طول و ۵۰ کیلومتر عرض بزرگترین تالاب مرزی ایران است که با داشتن پوشش جانوری و گیاهی متنوع نقش مهمی در اکوسیستم منطقه دارد . قدمت دریاچه این تالاب به بیش از ۵۰ هزار سال پیش برمی‌گردد که در طول تاریخ دستخوش تغییرات مختلفی شده . مساحت آن در گذشته بسیار بیشتر از امروز بوده است. جذابیت‌ های گردشگری و طبیعی بسیاری که این دریاچه وجود دارد جایگاه آن را در میان مسافران این منطقه خاص و منحصر به فرد کرده است .

تا قبل از سال ۱۳۷۰ هورالعظیم یک تالاب دائمی بود اما متاسفانه در سال‌ های گذشته به دلیل تغییرات اقلیمی و خشکسالی که در ادامه بیشتر به بررسی آن خواهیم پرداخت در بعضی از روزهای سال تالاب کاملاً خشک می‌شود . مساحت هورالعظیم در گذشته بیش از ۱۲۰ هزار هکتار بوده اما در حال حاضر به حدود ۸۰ هکتار کاهش پیدا کرده . خشک شدن تالاب هورالعظیم امری بی‌اهمیت نیست چرا که به دلیل داشتن پوشش‌های گیاهی و جانوری متنوع در این منطقه منجر به از بین رفتن این گونه‌ها می‌شود و اکوسیستم منطقه را دچار مشکل جدی می‌کند . ذخایر آب این تالاب از رود کرخه و ۱۳ انشعاب آن تامین می‌شود که حجم این آب سال به سال رو به کاهش است . متاسفانه باید بگوییم چیزی که امروز از این میراث طبیعی گرانبها باقی مانده نیزارهای زرد و سوخته ایست که با کم آبی دست و پنجه نرم می‌کند . دلایل این کم آبی بسیار زیاد است که در ادامه تعدادی از آنها را بررسی خواهیم کرد.

دلایل خشک شدن تالاب هورالعظیم

دلایل خشک شدن این تالاب به دو دسته طبیعی و عوامل انسانی تقسیم می‌شود .

خشکسالی

خشکسالی می‌تواند مهم‌ترین عامل طبیعی در خشک شدن تالاب هورالعظیم باشد . خشکسالی‌های گسترده‌ای که در سال‌های گذشته در منطقه خوزستان اتفاق افتاده منابع آبی این دریاچه و تالاب را به حد زیادی کاهش و آن را در معرض خطر بزرگی قرار داده است .

تغییرات اقلیمی

یکی دیگر از عوامل طبیعی موثر تغییرات اقلیمی است به گونه‌ای که افزایش دما و کاهش بارندگی در منطقه خوزستان منجر به کاهش منابع آبی تالاب شده است .

سد سازی

دلیل دیگری که منجر به خشک شدن تالاب شده سدسازی های زیاد در سال‌های گذشته در بستر آن است . در مسیر رودخانه‌های منتهی به تالاب سدهای زیادی ساخته شده و جریان آب این رودخانه‌ها را بسیار کاهش داده .این امر در نهایت منجر به کم شدن حجم آب تالاب و خشک شدن آن گردیده است .

توسعه کشاورزی

بخش‌های زیادی از اراضی اطراف تالاب هورالعظیم در سال‌های گذشته به منظور کشاورزی تغییر کاربری داده و این باعث کاهش منابع آبی تالاب شده است .

استخراج نفت و گاز

یکی دیگر از عوامل انسانی که در خشک شدن تالاب موثر بوده افزایش استخراج نفت و گاز در منطقه خوزستان است . این استخراج‌های زیاد باعث شده آب‌های تالاب آلوده شوند و تنوع زیستی آن کاهش پیدا کند .

آنچه ذکر کردیم عواملی بود که در روند نابودی این اکوسیستم مهم در کشورمان تاثیر داشتند . از بین رفتن تالاب هورالعظیم برای اهالی منطقه خسارتی جبران ناپذیر به شمار می‌رود .چرا که اغلب آنها از راه کشاورزی و دامداری و صیادی امرار معاش می‌کنند و بدون آب برای ادامه زندگی در این منطقه دچار مشکل جدی خواهند شد . هم چنین نبود آب در این دریاچه منجر به مرگ گونه‌های گیاهی و آبزیان و بی‌ آبی رودخانه‌های منتهی به تالاب می‌شود و در پی آن جانوران و پرندگان این منطقه نیز از بین خواهند رفت . متاسفانه کشور عراق نیز با نصب حدود ۳۰ دریچه و سد از جریان اصلی آب به سمت بخشی از تالاب که در ایران است جلوگیری کرده و در جنگ نیز با اسکان دادن پناهجویان و جنگ زدگان در این منطقه به خشکسالی آن دامن زد .

پوشش گیاهی و جانوری تالاب هورالعظیم

همانطور که اشاره کردیم این منطقه از نظر پوشش گیاهی تنوع بسیار بالایی دارد و انواع گیاهان آبزی و شناور در مناطق حاشیه‌ای، ساحلی و داخلی تالاب زیست می‌کنند . نام برخی از آنها عبارت است از :بردی ،تره تیزک ،سرخس آبی ،نیلوفر آبی، کهور ایرانی ،گز، سورمه صحرایی، کاهوی وحشی، خارشتر و … از نظر پوشش جانوری هم انواع مختلف جانوران در این منطقه زندگی می‌کنند . مانند پرندگان فلامینگو، پلیکان، اردک مرمری ،غاز خاکستری ،قوی گنگ و … همچنین خزندگانی از جمله مار، لاک پشت و تمساح نیز در این منطقه وجود دارند. انواع ماهی‌ها و آبزیان مانند ماهی کپور، سفید، قزل آلاو آزاد نیز در آب‌های این منطقه زندگی می‌کنند . این تنوع از گیاهان و جانوران که در این اکوسیستم هستند خطر خشکسالی آن را برای حامیان محیط زیست بسیار هولناک و غیر قابل جبران می کند.

دلیل نام‌گذاری تالاب هورالعظیم

هورالعظیم از ترکیب دو واژه هور و عظیم تشکیل شده . حور به معنی تالاب و عظیم هم که به معنای بزرگ است .بنابراین تالاب هورالعظیم به معنی تالاب بزرگ است . یک معنی دیگر حور در عربی به معنی زنان زیباروی بهشتی است که اشاره‌ای به زیبایی‌های طبیعی این منطقه دارد .

امکانات تفریحی تالاب هورالعظیم

در سفر به این منطقه علاوه بر بازدید از یکی از تالاب‌های بزرگ کشورمان می‌توانید از تفریحاتی مانند: تماشای پرندگان در زیستگاه طبیعی خود، عکاسی کردن در لوکیشنی زیبا و منحصر به فرد ،گشت و گذار در طبیعت تالاب و اطراف آن ، پیاده‌روی ، کوهنوردی و کمپینگ نیز لذت ببرید .

در این منطقه برای رفاه حال بیشتر گردشگران امکاناتی مانند : پارکینگ، نمازخانه، سرویس بهداشتی، آلاچیق، فروشگاه، رستوران ،کافه‌های صنایع دستی، مراکز اقامتی و … در نظر گرفته شده تا بتوانید در محیطی مناسب به لذت بردن از آرامش این منطقه و گوش دادن به صدای پرندگان و تماشای مناظر زیبای اطراف بپردازید .

بهترین زمان بازدید از تالاب هورالعظیم

این تالاب در همه فصل‌های سال زیبا و دیدنی است .اما اوج زیبایی‌های آن در فصل بهار شکوفا می‌شود. چرا که در این فصل گل‌ها و گیاهان روی تالاب باز شده و مناظر اطراف سرسبز و باصفا می‌شود . همچنین این فصل زمانی است که پرندگان مهاجر به تالاب برمی‌گردند و این منطقه مرزی ایران را به بهشتی روی زمین تبدیل می‌کنند. اگرچه تماشای تالاب در فصل‌های دیگر هم بسیار جذاب و شگفت انگیز است . در زمستان‌ها آب تالاب یخ می‌زند و منظره‌ای تماشایی را خلق می‌کند .همچنین دشت‌های وسیع نی با یخ پوشیده می‌شود .به حدی که می‌توانید آسمان و پرندگان آن را روی آب‌های یخ زده تالاب تماشا کنید .بنابراین اگر می‌خواهید آرامش و سکوتی بی‌نظیر را تجربه کنید در فصل زمستان سری به این منطقه زیبا بزنید .